کتیبه کیله شین(کلا شین) اشنویه
سنگ نوشته کیله شین
کتیبه سنگی کلاشین سنگ نوشته ای است که در نزدیکی روستای کله شین در شمال عراق یافت شده است کله شین (استوار سنگ بنای تاریخ) نام خود را از دو واژه کردی (کله به معنای سنگ قبر و شین به معنای آبی یا کبود) گرفته است و به خاطر جنس خاص خود مشهور شده است.این نوع سنگ در این منطقه یافت نمیشود و ظاهرا از مکان دیگری به اینجا آورده شده است.این کتیبه که ارتفاع آن ۱۶۷ سانتی متر می باشد و ضخامت کتیبه ۲۸ تا ۳۰ سانتی متر می باشد که بر روی یک پایه مکعب شکل قرار گرفته است و وزن این کتیبه با پایه اش ۶ تن و ۱۰۰ کیلوگرم می باشد متنی مهم دو زبانه به زبان های اورارتویی وآشوری در هر چهار طرف این سنک حکاکی شده است.تاریخ شناسان تاریخ نگارش این متن را حدود ۸۰۰ سال پیش از میلاد دانسته اند.
اولین نفری که این لوحه را به دنیا معرفی کرد فریدریش ادوارد شولتز باستان شناس آلمانی بود که در سال ۱۸۲۸ میلادی چند روز پس از کشف این سنگ نوشته و کپی برداری از این سنگ به قتل رسید و هنگام قتل رونوشتی را که از خطوط این سنگ برداشته بود از بین رفت.
در سال ۱۹۳۸ ژنرال راولسنین قسمتی از خطوطاین سنگ را رونویس کرد و در معرض مطالعه دانشمندان قرار داد.
در سال ۱۸۵۱ خانیکوف روسی و در سال ۱۸۵۸ بلاو از ای سنگ قالب تهیه میکنند و مطلبی تهیه و منتشر می کنند . متن این سنگ‌نوشته تصرف شهر موصاصیر (آردینی) توسط ایشپوئینی، شاه اورارتویی را توصیف می‌کند.در سال ۱۸۸۲ میلادی مستشرق دیگری به نام سایکه موفق به ترجمه متن اورارتوریی این کتیبه می‌شود. در سال ۱۸۹۰(م) دمرگان فرانسوی در جستجو و کشف راز این سنگ برمی‌آید پس از رسیدن به مقصد در مدت دو ساعت به طریقه اشامپاژ نسخه کاملی از تمامی جهت‌های لوحه تهیه می‌کند.بخشی از خطوط این لوحه که به زبان آشوری است برای اطلاع کامل از متن آن به وسیله ژاک دمرگان به پرشیل آشورشناس مشهور عرضه می‌گردد. پرشیل پس از زحمات فراوان موفق به ترجمه آن گردید و آن را همراه با مقدمه‌ای در یکی از روزنامه‌های پاریس انتشار می‌دهد.متن اصلی کتیبه کلاشین از ۴۲ سطر تشکیل شده است و از آن چنین مستفاد می‌گردد که … مهر کپوسی، ایشیوینی و منوا که هر سه از پادشاهان سرزمین توشیبا بوده‌اند، این سنگ را به هالدیه خداوند شهر موازیر اهدا کردند.ولایت پارسوا در غرب دریاچه ارومیه (چی چست) قرار داشت و در قرن ششم قبل از میلاد دولت جدیدی بنام هالدیه یا خالدیه ظهور کرده و ولایت پارسوا را به خود ضمیمه کرده پادشاه خالدی سنگ کلاشین را تراشیده و در گردنه کلاشین در جنوب غربی دریاچه نزدیک سرحد نصب کرده است.
این سنگ نوشته در ۲۰۰ متری مرز ایران و عراق در مرز کله شین قرار داشت در سال ۱۳۶۵ با وقوع جنگ بین ایران و عراق و با توجه به اهمیت تاریخی و به منظور حفظ میراث ارزشمند فرهنگی از آسیب های احتمالی به پیشنهاد برخی از فرهنگ دوستان منطقه به موزه ارومیه انتقال یافت.
ترجمه متن اورارتویی سنگ نوشته کلاشین
نزد خدای خالدی به شهر موساسیر برای تقدیس آمدند رمه‌ای به خدای خالدی تقدیم داشته و چنین گفتند آن کس که این رمه‌های رهاشده را از جلوی دروازه معبد خدای خالدی بریابد، آنکس که بیند آنها را می‌دزدند و خود را در تاریک و خفا پنهان سازد، و آنکس که در مرکز شهر موساسیر زندگی می‌کند و می‌شنود.
مشخص این رمه‌ها را، از برابر دروازه‌های خدای خالدی از نابودی آنها، افسرده نمیشود به چنین آدمی، خدای خالدی مرحمت و الطاف بیکران ندارد و نسل او را از روی زمین برخواهد داشت.
هر کس این سنگ‌نبشته را از این جا بردارد، هر کس این سنگ‌نبشته را بشکند، هر کس به کس دیگری بگوید، برو این سنگ‌بشته را بشکن، تمامی خدایان شهر موساسیر، خدای خالدی، خدای هوا، خدای خورشید نسلش را از روی زمین برخواهد انداخت.
